Of the so-called pioneers of Icelandic art, only one of them, Ásgrímur Jónsson, was fully committed to the art of watercolours. His interest in it was probably kindled during a two-year sojourn in Italy and Germany (1907–09), where he encountered the light-infused art of W.M. Turner and the French Impressionists. During his first great watercolour period (1910–12), Jónsson produced large-scale and largely realistic panoramic views of the region adjacent to the great Vatnajökull glacier in southeast Iceland. Having discovered the Thingvellir plain, home of the ancient Althing, in the late 1920s, Jónsson would go on to paint some of his greatest watercolours in and around there, a practice he kept up throughout his life.
A new generation of Icelandic watercolour painters came to the fore in the 1930s, many of them influenced by Jónsson’s example. Having studied in diverse countries, these artists also brought with them aspects of Scandinavian, English or German watercolour traditions. There were also foreign watercolour artists such as English polymath Barbara Árnason, who settled in Iceland for good.
For the most part, early Icelandic watercolours tended to be figurative; the exception being the paintings, collages and watercolours produced by Finnur Jónsson in Germany in the 1920s.
Icelandic watercolour painters continued to touch base with their foreign colleagues for the remainder of the 20th century. Thus we find Eiríkur Smith using his watercolours to tackle both American Abstract Expressionism and the realism of Andrew Wyeth. More recently, Karólína Lárusdóttir, steeped in a very English tradition of narrative painting, harnessed it to create a portrait, both affectionate and ironic, of Icelandic society during the post-war years.
Today Icelandic artists tend not to work exclusively in watercolours, but use it as one of many artistic options. At the same time, “pure watercolour” has shown itself to be an infinitely adaptable medium, as is evidenced in the work of conceptual artists such as Hreinn Friðfinnsson and Kristín Jónsdóttir frá Munkaþverá.
Adalsteinn Ingólfsson
Stutt ágrip af sögu íslenskra vatnslita
Einungis einn hina svokölluðu frumherja í íslenskri myndlist, Ásgrímur Jónsson, helgaði sig vatnslitum í einhverjum mæli. Áhugi hans á miðlinum kviknaði sennilega á tveggja ára ferðalagi hans um Ítalíu og Þýskaland (1907-9), þar sem hann kynntist ljósmettaðri málaralist W.M. Turners og verkum evrópskra Impressjónista. Á fyrsta vatnslitatímabili Ásgríms (1910-12) gerði hann fjölda víðáttumynda (panorama) af íslensku landslagi við rætur Vatnajökuls, þar sem birta er einstök. Eftir að Ásgrímur uppgötvaði Þingvallasvæðið, um miðjan þriðja áratuginn, var hann altekinn af fjölbreyttu landslaginu þar um slóðir, og túlkaði það í vatnslitamynum sem haldið hafa nafni hans á lofti til þessa dags. Á Þingvöllum málaði listamaðurinn reglulega fram á efri ár.
Ný kynslóð íslenskra vatnslitamálara kom til skjalanna á fjórða áratugnum, og voru einhverjir þeirra undir beinum áhrifum frá Ásgrími Jónssyni. Flestir höfðu þeir stundað nám víða erlendis, þaðan sem þeir báru með sér tækni og stílbrigði norrænna, enskra og þýskra starfsbræðra sinna. Markverðir vatnslitamálarar erlendir voru einnig á ferðinni á Íslandi, einn þeirra, hin fjölhæfa Barbara Árnason (fædd Moray-Williams), settist hér að og tók mikinn þátt í myndlistarlífi landsmanna.
Vatnslitamyndir eldri málara íslenskra eru að mestu hlutbundnar. Undantekingin eru vatnslitamyndir Finns Jónssonar, gerðar í Þýskalandi á þriðja áratug aldarinnar.
Mestan hluta tuttugustu aldar héldu íslenskir vatnslitamálarar áfram að rækta tengslin við erlendar myndlistarhefðir. Þannig virkjar Eiríkur Smith ýmislegt úr bandarískum abstrakt-expressjónisma í óhlutbundum verkum sínum. Inn á milli gerir hann raunsæjar vatnslitamyndir þar sem hann horfir m.a. til annars Bandaríkjamanns, Andrews Wyeth. Í þessu sambandi má einnig nefna Karólínu Lárusdóttur, sem tók út listrænan þroska sinn meðal enskra frásagnarmálara á sjötta og sjöunda áratugnum. Sú hefð nýttist henni í fjölda vatnslitamynda, elskulegra og írónískra, þar sem hún gaumgæfir íslenskt mannlíf á eftirstríðsárunum
Í dag vinna fáir málsmetandi myndlistarmenn á Íslandi eingöngu við vatnsliti, heldur er miðillinn þeim einungis einn af mörgum valkostum. Um leið hefur hrein og ómenguð vatnslitamyndlist reynst mörgum þeirra óendanlega gjölull listmiðill, eins og sést á tærri hugmyndalist þeirra Hreins Friðfinnssonar og Kristínar Jónsdóttur frá Munkaþverá.
Aðalsteinn Ingólfsson
